Άρθρα

Οι γονείς ασκούν σημαντική επιρροή στην ανάπτυξη των παιδιών τους. Εκτός από τα γονίδια που μεταδίδουν, το οικογενειακό περιβάλλον και οι τρόποι ανατροφής διαμορφώνουν τις αντιλήψεις, τη συναισθηματική ωριμότητα και την ικανότητα διαχείρισης του κόσμου από την παιδική ηλικία έως την ενήλικη ζωή (Brummelman et al., 2015; De Bellis & Zisk, 2014).

Κανένας γονιός δεν είναι τέλειος, αλλά ορισμένα μοτίβα ανατροφής μπορεί να έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις. Ιδιαίτερα, τα παιδιά γονέων με έντονα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά μπορεί να βιώσουν ψυχολογικές δυσκολίες, χαμηλή αυτοεκτίμηση και συναισθηματική δυσφορία, οι οποίες συχνά συνεχίζουν να τα επηρεάζουν στην ενήλικη ζωή (Brummelman et al., 2020; Parental Overvaluation Links, 2020). Η αναγνώριση αυτών των επιπτώσεων είναι κρίσιμη για την επεξεργασία τους και την ψυχική αποκατάσταση.

Τι είναι ο Ναρκισσισμός και πώς εκδηλώνεται στον ρόλο του γονέα

Ο ναρκισσισμός χαρακτηρίζεται από έντονο εγωκεντρισμό, αίσθηση ανωτερότητας και ανάγκη για συνεχή αναγνώριση ή έπαινο (APA, 2013). Οι γονείς με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά μπορεί να υπερεκτιμούν το παιδί τους, βλέποντάς το ως προέκταση του εαυτού τους, και να αγνοούν ή να υποτιμούν τις πραγματικές του ανάγκες (Brummelman et al., 2015; PMC 7925789).

Τέτοιες συμπεριφορές περιλαμβάνουν:

• Προσπάθεια χειραγώγησης ή έλεγχου των επιλογών του παιδιού.
• Προώθηση συγκρίσεων ανάμεσα στα παιδιά ή με άλλα παιδιά του περιβάλλοντος.
• Διαμόρφωση «χρυσού παιδιού» και «αποδιοπομπαίου τράγου» σε οικογένειες με περισσότερα παιδιά (Maternal Narcissism & Child Maladjustment, 2024).
• Ελάχιστη ενσυναίσθηση και προσοχή στις συνέπειες της συμπεριφοράς τους στο παιδί.

Η υπερεκτίμηση (overvaluation) από τους γονείς έχει αποδειχθεί ότι σχετίζεται με ανάπτυξη ναρκισσιστικών χαρακτηριστικών στα παιδιά, ενώ η έλλειψη ζεστασιάς/αγάπης φαίνεται να επηρεάζει κυρίως την αυτοεκτίμησή τους. (Brummelman et al., 2015; PNAS, 2015).

Επιπτώσεις στην Ψυχική Υγεία των Παιδιών

Τα παιδιά γονέων με έντονο ναρκισσισμό:

• Μαθαίνουν να αγνοούν τις δικές τους ανάγκες και να δυσκολεύονται να εκφραστούν, οδηγώντας σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος και κατάθλιψη (PMC 11583436; ResearchGate 280102005).
• Δυσκολεύονται να θέσουν όρια και μπορεί να αναπαράγουν μοτίβα εξάρτησης ή χειραγώγησης στις σχέσεις τους.
• Ενδέχεται να αναπτύξουν δικά τους ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά λόγω οικογενειακών μηχανισμών μετάδοσης (Parental Overvaluation Links, 2020).
• Στην ενήλικη ζωή εμφανίζουν συχνά δυσκολίες στις σχέσεις, αμφιβολίες για τον εαυτό τους και ανασφαλή δεσμούς.

Παράλληλα, υπάρχει σημαντική αλληλεπίδραση με βιολογικούς και ψυχοκοινωνικούς παράγοντες. Οι πρώιμες αρνητικές εμπειρίες μπορεί να επηρεάσουν τον άξονα στρες HPA (Hypothalamic–Pituitary–Adrenal axis, ή Υποθάλαμος–Υπόφυση–Επινεφρίδια: είναι ένα κεντρικό σύστημα του σώματος που ρυθμίζει την αντίδραση στο στρες), να τροποποιήσουν γνωστικές και συναισθηματικές διεργασίες και να αυξήσουν την ευαισθησία σε ψυχικές διαταραχές (De Bellis & Zisk, 2014).

Πώς να Αντιμετωπίσετε έναν Νάρκισσο Γονέα

• Θέστε σαφή όρια και προστατέψτε τον εαυτό σας χωρίς να προσπαθείτε να αλλάξετε τον γονέα.
• Εστιάστε στα δικά σας δυνατά σημεία και αναγνωρίστε τις ανάγκες σας.
• Ζητήστε υποστήριξη από ειδικό σε ψυχική υγεία για να επεξεργαστείτε τραύματα και να ενισχύσετε την αυτοεκτίμησή σας (PMC 7925789; IDPublications, 2023).

Η ατομική ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση της αυτοεκτίμησης, στην ανάπτυξη υγιών σχέσεων και στη διαχείριση του συναισθηματικού τραύματος.

Πηγές

1. Brummelman, E., et al. (2015). Origins of narcissism in children: The role of parental overvaluation. PNAS, 112(24), 7470–7475. https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.1420870112
2. Brummelman, E., & Sedikides, C. (2020). Raising children with high self-esteem but not narcissism. Child Development Perspectives, 14(4), 242–247. https://www.southampton.ac.uk/~crsi/Brummelman%20%26%20Sedikides%2C%202020.pdf
3. De Bellis, M. D., & Zisk, A. (2014). The biological effects of childhood trauma. Child Adolesc Psychiatr Clin N Am, 23(2), 185–222.
4. Parental Overvaluation Links the Narcissistic Traits of Father and Child. (2020). PMC 7432641. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7432641/
5. Maternal narcissism and child maladjustment: a dyadic study. (2024). Springer. https://link.springer.com/article/10.1007/s12144-024-06993-4
6. The Impact of Parenting with Narcissistic Personality Disorder. (2023). IDPublications. https://www.idpublications.org/wp-content/uploads/2023/11/Full-Paper-THE-IMPACT-OF-PARENTING-WITH-NARCISSISTIC-PERSONALITY-DISORDER.pdf
7. PMC 11583436. Adverse childhood experiences leading to narcissistic personality. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC11583436/
8. ResearchGate 280102005. The relationship between parental narcissism and children's mental vulnerability: The mediation role of the rearing style. https://www.researchgate.net/publication/280102005